Tarczyca jest narządem endokrynnym położonym w przednio-dolnej części szyi, produkującym głównie hormony T3, T4 -trójjodotyroninę, tyroksynę. Jest jednym z istotnych gruczołów biorących udział w metabolizmie i gospodarce energetycznej organizmu. Prawidłowa funkcja tarczycy ma szczególne znaczenie w dzieciństwie, gdyż odpowiedni poziom jej hormonów ma istotny wpływ m.in. na rozwój mózgowia oraz wzrost dziecka. Dzięki swej lokalizacji i budowie najlepszym i najczęściej wykonywanym badaniem jest USG tarczycy.
Zapraszamy na wywiad z lek. Mateuszem Patykiem, który przybliży nam, jak istotnym narządem jest tarczyca i kiedy należy ją badać!
Ginemedica: Kiedy powinno wykonać się badanie USG tarczycy?
lek. Mateusz Patyk: Podstawowym wskazaniem do badania są objawy kliniczne mogące wskazywać na niedoczynność lub nadczynność tarczycy, rodzinne obciążenie chorobami tarczycy, stwierdzane nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych, bądź przed planowaną ciążą. W przypadku wcześniej stwierdzanych nieprawidłowości zaleca się wykonywanie badań kontrolnych co 12-24 mc lub częściej (zgodnie z zaleceniem lekarza).
G: Jakie są najczęstsze objawy chorób tarczycy?
MP: Objawy zależą od stanu narządu oraz ogólnej tolerancji i przyzwyczajenia organizmu do poziomu hormonów. W przypadku niedoczynności tarczycy do najczęściej występujących objawów zaliczamy przyrost masy ciała, osłabienie, zwiększoną męczliwość, senność, częste uczucie chłodu. Często obserwujemy również suchość skóry, zmniejszoną potliwość, wolniejszą pracę serca (bradykardia), niskie ciśnienie tętnicze, chrypkę, objawy nieżytu górnych dróg oddechowych, zmniejszenie siły mięśniowej, zaburzenia płodności zarówno u kobiet i mężczyzn. U dzieci jednym z objawów zwracającym uwagę mogą być problemy szkolne, trudność w nauce, zaburzenia koncentracji.
Odwrotną sytuacją jest nadczynność tarczycy – czyli stan, gdy tarczyca produkuje zbyt dużo hormonów, nadmiernie stymulując organizm. Wtedy obserwuje się często ubytek masy ciała przy zachowanym dobrym, a czasem wzmożonym apetycie, nadmierne uczucie ciepła, nietolerancję gorąca, nadmierne pobudzenie, drażliwość, trudność w skupieniu uwagi, bezsenność. U wielu pacjentów obserwuje się wzmożoną potliwość, przekrwienie skóry (zaczerwienienia), cienkie i łamliwe paznokcie. Charakterystyczną cechą nadczynności tarczycy jest zgłaszane przez wielu pacjentów uczucie kołatania serca (tachykardia) i nadciśnienie tętnicze. Rzadziej, stwierdza się wytrzeszcz gałek ocznych czy powiększenie obwodu szyi.
G: Czy warto wykonać USG tarczycy jeżeli nie mam żadnych objawów?
MP: Zdecydowanie warto! Choroby tarczycy często w początkowym etapie przebiegają niemal bezobjawowo lub w sposób mało typowy. Szczególnie dotyczy to nowotworów, które przez długi czas nie dają żadnych objawów.
G: Kto najczęściej choruje na raka tarczycy?
MP: Raki tarczycy to złożona grupa nowotworów wywodzących się z różnych komórek charakteryzujących się diametralnie różnym przebiegiem i złośliwością. W porównaniu do innych nowotworów występuje rzadko, stanowiąc ok 1% wszystkich nowotworów złośliwych. W ogólnej populacji kobiety częściej chorują niż mężczyźni (K 2,5 : 1 M). Szczyt zachorowań obserwowany jest u osób powyżej 40 roku życia, zachorowania jednak zdarzają się w każdym wieku – również u dzieci.
G: Czy badanie USG pozwala wykryć raka?
MP: Jak każda metoda USG posiada pewne zalety i ograniczenia. Ultrasonografia wysokiej rozdzielczości jest obecnie najpopularniejszą i bardzo dokładną metodą pozwalającą na wstępne rozpoznanie i oszacowanie ryzyka złośliwości zmiany tarczycy. Niestety jak każde badanie obrazowe nie pozwala ze 100% precyzją określić charakteru komórek. W tym celu w przypadku stwierdzenia guzka podejrzanego o złośliwość konieczne jest poszerzenie diagnostyki o biopsję cienkoigłową (BACC).
G: Czy ma znacznie jakim aparatem USG jest wykonane badanie?
MP: Oczywiście, z aparatami USG jest jak z samochodami – z miasta A do miasta B można dojechać „maluchem” i limuzyną, jednak podróż będzie diametralnie rożna. To samo dotyczy aparatów USG – tanie i przestarzałe urządzenia medyczne nie pozwalają na precyzyjną i jednoznaczną ocenę, często obarczone są licznymi artefaktami. Nowe, wysokiej klasy aparaty wyposażone są w nowoczesne głowice pozwalające lepiej zobrazować tkanki, charakteryzujące się znacznie lepszą rozdzielczością i kontrastem. Pozwala to dokładniej i z większą precyzją ocenić charakter zmiany oraz ryzyko złośliwości. Niektóre aparaty klasy premium wyposażone są w dodatkowe narzędzia umożliwiające jeszcze lepszą ocenę zmian ogniskowych tarczycy m.in. elastrografię SWE i ocenę przepływu krwi w małych kapilarach (SMI – Superb Micro-Vascular Imaging)
G: Czy do badania trzeba się jakoś przygotować?
MP: Badanie USG tarczycy nie wymaga specjalnego przygotowania. Zalecane jest zdjęcie biżuterii z szyi oraz odzieży przesłaniającej szyję (golf, szal) przed badaniem. W przypadku wykonywanych wcześniej badań USG wskazane jest przygotowanie wcześniejszych wyników w celu porównania i dalszej oceny rokowania.
G: Jak często powinno się wykonywać badania profilaktyczne?
MP: Nie ma jednoznacznego konsensusu dotyczącego częstości profilaktycznego wykonywania badań USG tarczycy. W przypadku braku zmian ogniskowych w badaniu USG i braku obciążeń rodzinnych wydaje się, że okres 3-5 lat jest bezpieczny i wystarczający. U pacjentów u których stwierdzono zmiany o niskim i umiarkowanym ryzyku złośliwości zaleca się wykonywanie kontrolnych badań USG co 12-18 mc.
G: Czy warto robić badanie profilaktycznie u dzieci?
MP: Tak, choroby tarczycy (w tym nowotwory) coraz częściej rozpoznawane są również u dzieci i nastolatków Warto wykonywać profilaktyczne badania raz na kilka lat u dzieci.
